Requiem per las cagaraulas e per sas cauquilhas, lux eterna.

   Èrem acolitis dins las annadas 50 e aviam pas encara abandonat lo subrepelís blanc e la rauba roja per estrenar lo vestit novèl : una crotz penjada al còl, l’auba blanca e son gròs cordilh roge nosat a l’entorn del ventre, acabat per un plumet de fiuses tenguts per un nos gròs e pesuc.

   Aquel cordilh e son plumet, de los faire virar dins l’aire coma un ventilador, ras del morre de son vesin, aquò èra, pecaire, la sola distraccion, dins lo temps que lo capelan l’esquina virada, la messa en latin s’esperlongava sens fin. Èra atanben, del cop, la primièira rason de se far repotegar dessús.

   Al moment de l’elevacion, esquinlar pas coma o volia -1 còp, 2 còps, 3 còps- la devòta rança, de negre vestida, que n’aviá pas agut pro de nos carpinhar a l’escòla mairala, qu’èra estada nòstra regenta, veniá pas qu’en segonda rason. Saupriam nos o remembrar un parelh d’ans pus tard, las nuòches d’estiu vengudas, per li far profechar en prioritat de la campaneta. E l'endeman, un còp denonciats, de nos entendre dire per nòstres parents : « e ben, ères aqui amb de braves … acolitis ».

  N’èrem pas encara aquí, se'n mancava pas que de qualques annadas.

   Nòstras devocions conoissián son estrambòrd benlèu pas per Nadal mas puslèu per Pascas e la Setmana santa, per la bona rason qu’èra pas besonh de tresfosir que las ceremònias se passavan en defòra de la glèisa : procession dels rampalms, del camin de crotz, de las cagaraulas, per acabar amb lo pelegrinatge de l’ermitage, lo diluns de Pascas.

   Dins nostres regrets es la procession de las cagaraulas que ven en primièr coma la tortuga de la faula.

   Aquò se passava lo Dijòus sant e coma per totas las ceremònias d’aquela setmana, en causa las campanas en viatge a Ròma, los acolitis deviam faire lo torn del vilatge amb las tarabastèlas per sonar lo mond a la glèisa. N’i aviá pas que tres e las disputas per las brandir menavan tant de rebaladís coma las aisinas.

   Del còp arribàvem a la glèisa quora la ceremònia èra plan entamenada mas pas per aquela de las cagaraulas, justament, qu’èrem puslèu en avança. Ne voliam pas mancar una minuta. De la fauta del temps a aquel moment de l’annada : un cop de pluòja o un còp de vent e caliá esperar l’an d’après.

   Los joines Sautaròcs, las preparacions los avián ocupats tot lo Sant-Clame del jorn.

   Las cagaraulas i aviá fòrça temps que banejavan, nimai bavarilhavan, pas pus qu’avián servit de pitança.

   Las cauquilhas, elas, èran estadas sonhosament recaptadas dins l’ombra d’un tirador, de còps directament, lo de dejós la taula, dins l’espèra d’una fin luminosa e religiosa, per esclairar lo camin de la procession.

(Apegadas a l’aurelha se seriá segurament poscut entendre aquel refranh : « Sèm pro per manjar ço qu’avèm, se qualqu’un mai vòl venir, que se còpe la camba en camin. »)

   Per aquò far, èran emplenadas de l’òli rance que demorava al fons de las gèrlas ; un bocin de coton derrabat de la boneta de nuòch servissiá de mecha. Puòi, sus una teuna planca estacada sus las grasilhas dels balcons, èran un pauquet enfonçadas d’aquí, d’alai, sus un planponh de sabla. N’i aviá atanben dins los trauquets de las faciadas mai abrigadas del vent, amb de còps, de bocinets de candèlas per los que manjavan pas de cagaraulas a son ostal.

   Mancava pas que de pregar lo bon Dieu, saique la sola pregària de la jornada, per aparar l’installacion dels capricis del tarau o del marin que vendrián empachar d’alucar las pichonas calelhas.

   Mai prigonda èra la nuòch, melhor èra. Aürosament que d’aquel moment los lums publics èran pas coma uòi e encara melhor se lo garda aviá pas agut lo temps de remplaçar las ampolas castanhadas dins la setmana per d’acolitis prevesents.

   Partit de la glèisa a la nuòch negra, lo capelan, detras las devòtas e sos cants en latin, podiá començar lo torn del vilatge e la procession grossissiá lo long de las carrièiras, per far lo plen davant lo restaurant de Fonzon, ont d’Innocents de Niana o de Cogorlas de Sant-Joan de Fòs èran venguts, per l’escacensa, e acabar en avança lo quaresme, tastar las trochas e las escaravissas.

   Del còp las devòtas s’entendián pas pus que i aviá encara mai de bruch que per las enterralhas.

   Se sabèm pas las originas, la naissença d’aquela procession, sabèm al mens las circonstàncias de sa disparicion. Venguda mai folclorica que religiosa, lo capelan decidiguèt de la suprimir.

   Ne caliá pas mai als reborsièrs que son los Sautaròcs per la voler continuar.

   Es coma aquò qu’en 1956 ,per lo Dijòus sant, la nuòch venguda, lo capelan faguèt simplament una pichona ceremònia dins la glèisa dins lo temps que los mai mescresents dels Sautaròcs, eles, cònsol en primièr, e los bons catolics «  frondaires » faguèron la procession e venguèron picar al portalh de la glèisa.

   Ne garde ieu un remembre viu. Ère amb ma maire e lo sol enfant dins la glèisa esclairada pas qu’amb cinc o sièis ciris, amb de cants de devòtas tan joioses coma lo miserere. Mai lugubre qu’aquò, se pòt pas. La ceremònia anava s’acabar quora los conservadors comencèron de picar, tusta e buta, contra lo portalh de la glèisa e de cridar. Aviá pas encara sèt ans e ère pas fièr.

Lo capelan volguèt los far calar e dobriguèt lo portalh per se trobar en fàcia del garde qu’aviá alucat sus la plaça una candèla e que li cridava coma un sord : « Toca-la, toca-la !» E ma maire de peltirar lo capelan per l’auba per dire de l’empachar de se n'aprochar.

    Aquò s’acabèt que tot lo mond sus la plaça, e èran pron nombroses, t’i cridavan dessús de litànias qu’èran pas aquelas dels sants.

Quora vegère, d’annadas après, Don Camillo e Peppone, aquò agèt un gost de ja vist, mas, dins una version pas tan joiosa.

   Per la pichona istòria, tornats a l’ostal mon paire lai èra pas. Emocion novèla. Saupèrem un pauc mai tard que de vesins l'èran venguts quèrre per adjudar a vestir un autre vesin que se veniá de morir…. Tant coma la procession de las cagaraulas que sèm ben obligats de ne portar lo dòl.

Lo Sautaròc

PS : Se n’i a que me creson pas, o pòdon totjorn demandar a l’amic Janòt que se soven de tot aquò, e mai agèsse pres sul cap, un parelh d’annadas pus tard, un ròc qu’aviá el escampat en l’aire per dire de castanhar una ampola del lum public que geinava per la picorèa de la cerièiras.